พระไตรปิฏกอ่านยาก ?

มีคนไม่น้อย เห็นว่า การอ่านพระไตรปิฏก เป็นเรื่องยาก ทั้งๆที่มีฉบับภาษาไทย ถึงกระนั้น หลายคนก็ยังเห็นว่า อ่านยาก อยู่ดี เพราะมีคำศัพย์ที่แปลไม่ออกหลายคำ แต่จากประสพการณ์ที่สังเกตมา พบว่า ถึงแม้จะมีคำแปลของคำศัพย์เหล่านั้นแล้ว หลายคนก็ยังมีความรู้สึกเหมือนเดิมว่า อ่านยาก อ่านแล้วงง ก็ทำให้รู้สึกว่ายาว

การบัญญัติโวหารของพระพุทธองค์ ย่อมต้องมีเหตุอันเหมาะสม ผู้ใดกำหนดรู้เหตุนั้นได้ ย่อมเห็นว่า ทรงบัญญัติไว้งดงามยิ่งแล้ว แต่ ธรรมบางประการ ย่อมมีขีดจำกัดด้วยประสพการณ์ความรู้ และภูมิธรรมของผู้ศึกษา ซึ่งข้อนี้ก็นับว่าเป็นเหตุสุดวิสัย แต่อย่างไรก็ดี ธรรมบางประการ หากผู้ศึกษาพิจารณาแยบคายพอ ก็จะไม่เกินกำลังของตนที่จะเข้าใจได้ มากบ้าง น้อยบ้าง ไปตามเหตุ

การอ่านพระไตรปิฏกภาษาไทยนั้น ควรอ่านด้วยความเป็นสมาธิ ที่อ่านแล้วมึน อ่านแล้วว่ายาว นั่นเพราะจิตใจยังสัดส่าย กระวนกระวายอยู่ ให้ควรทำใจให้สงบ ตั้งมั่น และจดจ่ออยู่กับอรรถะ และโวหารเหล่านั้น อ่านแล้วน้อมใจไปตาม เสมือนกระแสน้ำไหลเอื่อย เรื่อย เย็น อย่าใจร้อน อย่าพยายามรีบจับประเด็น อย่าพยายามด่วนสรุป อ่านแล้วพยายามรู้ตาม ไม่ใช่ไปรู้ล่วงหน้า อย่าเดาวุ่นวาย อย่าอึดอัดว่ามีบางประโยคซ้ำไปซ้ำมา อย่าพยายามไปคิดว่ากระแสน้ำนี้ จะพัดพาไปถึงที่ใด แต่ให้น้อมใจตามกระแสน้ำไปจนถึงที่สุด จึงค่อยรู้เห็นว่า กระแสน้ำนี้ ไหลไปสู่ที่แห่งใด และไม่ควรอ่านเพียงเพื่อท่องจำ แต่เพื่อให้เข้าถึงอรรถรส หรืออารมณ์อันเป็นจุดมุ่งหมายของโวหารเหล่านั้น เช่นนี้แล้ว โวหารบางประโยค ที่เดิมไม่เข้าใจ หรือคลุมเครือ ก็จะค่อยๆชัดแจ้ง เป็นรูปเป็นร่างขึ้นมาได้เอง ตามสมาธิ ตามภูมิ ตามปัญญา ก็จะเกิดความยินดี ความเพลิดเพลินไปในธรรม เช่นนี้แล้ว ความกระวนกระวาย ความคาดเดา ความมึนงงสงสัย ความรู้สึกว่ายาวไป ว่าน่าเบื่อ ก็จะทุเลาจนไม่เป็นนัยยะอีก ความวิตกคาดเดาว่า จะจบที่ใด จะจบเมื่อไหร่ ก็จะจางหายไป ก็จะค่อยซึมซับอรรถรสแห่งธรรมเข้าสู่จิตได้ เพราะมีสมาธิ หากอ่านไม่รู้เรื่องเพราะเกินภูมิจริงๆ ก็ยกไว้ก่อน แต่ปัญหาของคนโดยมาก ที่อ่านไม่รู้เรื่อง เพราะ ไม่มี สมาธิ ส่วนปัญหาเรื่องคำศัพย์นั้น ที่จริง เป็นเหตุเพียงส่วนน้อยเท่านั้น