ความหมายของคำว่า "อุบาย"

คำว่า "อุบาย" ใช้อย่างไรเป็นกุศล อย่างไรเป็นอกุศล

* อุบาย โดยชื่อเหมือนเป็นอกุศลในตัวเอง แต่ถ้าใช้กับตนเอง ไม่ได้ใช้กับผู้อื่น ถือว่าเป็นกุศลในทุกกรณีหรือไม่ครับ(ใช้กับคนอื่น ยังเป็นกุศลในบางกรณี) เช่น ใช้ทำให้จิตของตน ซึ่งกระจัดกระจายอยู่ มารวมอยู่ที่เดียวกัน เป็นต้น
* บางคน(พุทธศาสนากึ่งๆมิจฉาทิฏฐิ) ไม่เชื่อเรื่องนรกสวรรค์ กล่าวว่า เรื่องนรก-สวรรค์ เป็นเพียงอุบายสอนให้คนกลัวบาป-ทำดี
อุบายอย่างงี้ ชื่อว่าอกุศลหรือไม่(ถ้าโบราณจารย์คิดเช่นนั้นจริง) กล่าวคือ ตนอาจไม่เชื่อเรื่องนรกสวรรค์ แต่ยกมาสอนเพื่อให้คนทำดีได้ เข้าข่ายเป็นอุบายในทางอกุศลหรือไม่(เหมือนมุสาแก่ตน) เว้นแต่ตนจะเชื่ออยู่แล้วว่ามี จึงไม่มุสา

เรากล่าวว่า ก็ธรรมดา จิตของผู้ที่ไม่ได้อบรบ ย่อมเสือกไสไปในอาการต่างๆ ความเห็นของคนเหล่านั้น นำมาซึ่งความลดน้อยถอยลง ของอัตภาพต่างๆ
ก็ธรรมอันใดละ ที่ผู้นั้นกำหนดไว้แล้วทำให้มากแล้ว ทำให้อัตภาพไม่น้อยลง ทวนกระแสได้ เรียกว่า อุบายแห่งกุศล

อนึ่ง ธรรมในโลกนี้ แบ่งได้เป็น ๓ พวก ได้แก่
ธรรมที่ลูบคลำได้ ๑
ธรรมที่หาเหตุผล คะเนได้ ๑
ธรรมที่ลูบคลำไม่ได้ และหาเหตุผลคะเนไม่ได้ ๑
ก็คติใด ที่บุคคลกำหนดแล้ว หมายรู้ธรรมอย่างหลังสุดได้ คตินั้น เรียกว่า อุบาย

วสันต์ 03 ต.ค. 48